Μία ημέρα μετά την 97η επέτειο ανακήρυξης της «Δημοκρατίας», στις 30 Οκτωβρίου 2020 ο εγκέλαδος κτύπησε τη Σμύρνη. Οι γειτονιές που επλήγησαν είναι εκείνες από τις οποίες 98 χρόνια πριν υποχρεώθηκαν να ξεσπιτωθούν οι τότε Ρωμιοί κάτοικοί τους.
Ο Μπουρνόβας, η Πρινόβαρις των Ανατολικορωμαίων (Βυζαντινών), είναι βορειοανατολικό προάστιο στο εσωτερικό της Σμύρνης. Εκεί κατοικούσαν οι πλέον εύπορες ρωμέϊκες οικογένειες, κάποιοι λεβαντίνοι, κυρίως βρετανικής καταγωγής και μικρός πληθυσμός Αρμενίων. Από τα τέλη του 19ου αιώνα άρχισαν να εγκαθίστανται εκεί και οικονομικώς καλώς ιστάμενοι Μουσουλμάνοι. Οι Ρωμιοί της περιοχής διακρίνονταν για το φιλοπρόοδο πνεύμα τους, για την αγάπη τους προς την ευποιία και τον αθλητισμό και για τα πολύ όμορφα κορίτσια τους (…χόρεψε Μπουρνοβαλιά μου, να σου στείλω τα φιλιά μου). Ο Μπουρνόβας διέθετε θέατρο, λέσχες συναναστροφής και κινηματογράφο. Οι Ρωμιοί, πριν τη Μεγάλη Έξοδο, τον εκπατρισμό, διατηρούσαν εκεί τρία σχολεία, τρεις εκκλησίες και τρία αθλητικά σωματεία.
Μάλιστα, η Βυζαντινολόγος Καθηγήτρια (Royal Holloway, University of London) Joan Mervyn Hussey (1907-2006), σε έργο της (The Orthodox Church in the Byzantine Empire, Oxford επανέκδοση 2010, σελ. 193) και αναφερόμενη στα έσοδα που είχε η εκκλησία κατά τη βυζαντινή περίοδο συνδέει τον Μπουρνόβα με την Αγία Σοφία ως εξής:
«[…] Παραδείγματος χάριν, η Αγία Σοφία αντλούσε σημαντικά έσοδα από την περιουσία που είχε σε μια περιοχή μεταξύ της Σμύρνης και της Πρινοβάρεως, η οποία για το λόγο αυτό ήταν γνωστή ως ‘Αγιοσοφιτική Χώρα’ […]».
Όταν οι άτακτοι (τσέτετζηλερ) έφθαναν στη Σμύρνη, ο πλούτος και η ομορφιά του τους τράβηξε όπως τα σμάρια των κουνουπιών το φως. Σε αυτούς που μελετούν την Ιστορία το τι υπέστη το ρωμέικο και το ολιγοστό αρμενικό στοιχείο του προαστείου από τους ατάκτους (αλλά και τους τακτικούς) είναι πολύ καλά γνωστό. Ο Μπουρνόβας απετέλεσε το πρελούδιο της τουρκικής βαρβαρότητας η οποία θα κορυφωνόταν αμέσως μετά στο κέντρο της Σμύρνης. Κινητές περιουσίες εκλάπησαν, ακίνητες κατεστράφησαν, άνδρες εδάρησαν ανηλεώς για ν’ αποκαλύψουν που έκρυβαν λίρες και τιμαλφή, κορίτσια και γυναίκες κάθε ηλικίας βιάστηκαν και κάτοικοι, από νηπίων μέχρις γερόντων, σφαγιάσθηκαν στις οικίες τους ή στους δρόμους. Το «ήθος» της αναδυόμενης νέας Τουρκίας αποκαλύπτετο μπρος στα μάτια των λεβαντίνων, οι οποίοι -και τότε- ούτε ήθελαν ν’ ακούσουν τις κραυγές, ούτε ήθελαν να δουν το αίμα, κυρίως δε να μιλήσουν γι’ αυτά τ’ «ατυχή περιστατικά».
Η Τουρκική «Δημοκρατία» ιδρύθηκε έτσι, πάνω σε στάχτες και κόκκαλα. Όχι μόνο Ρωμιών, Αρμενίων και άλλων μη Μουσουλμάνων, αλλά και κάποιων Μουσουλμάνων (μπορεί λίγων αλλά ωστόσο υπαρχόντων), των οποίων η συνείδηση δεν μπορούσε να δεχθεί το γεγονός όλων αυτών των βαρβαροτήτων και λίγο αργότερα να προσαρμοσθεί στις επιταγές των κεμαλικών αυταρχικών «μεταρρυθμίσεων».
Και, προσωπικώς, αμφιβάλω (όπως και πολλοί άλλοι είμαι σίγουρος) για το εάν στην περίπτωση της Τουρκίας ο όρος Δημοκρατία μπορεί να χρησιμοποιείται αλλά και να σημαίνει ό,τι οι δυτικές χώρες εννοούν κάνοντας χρήση του. Από την οσμανική Ασιατική Δεσποτεία έγινε η μετάβαση στο πολίτευμα που χαρακτηρίζω εδώ και πολλά χρόνια ως Κηδεμονευόμενο Κοινοβουλευτισμό (εισάγεται μετά την επικράτηση του πραξικοπήματος των Νεότουρκων το καλοκαίρι του 1908) ενώ βασικά δομικά χαρακτηριστικά της έννοιας «Ασιατική Δεσποτεία» έχουν κληροδοτηθεί σε αυτό, είναι ενεργά και συνεχώς εμφανή σε πολλές περιπτώσεις μέχρι τις ημέρες μας. Όπως αυτή η προ ολίγων ημερών έκφραση ύβρεως, κατά την οποία τούρκοι υπήκοοι παραπονούντο στον Πρόεδρο Έρντογαν ότι δεν έχουν δουλεία, ότι δεν έχουν φαγητό, ότι δεν μπορούν «να φέρουν ψωμί στο σπίτι τους» και αυτός, ως νέα Μαρία Αντουανέτα -στην οποία αποδίδεται η έκφραση «αφού ο λαός δεν έχει ψωμί, γιατί δεν τρώει παντεσπάνι»- τους πέταγε (!) μικρές σακούλες που περιείχαν τσάι…
Δείτε τη χαρακτηριστική σκηνή εδώ:
Ακόμη και στις ημέρες μας παλαιά ρωμέϊκα ακίνητα πωλούνται στην περιοχή της Σμύρνης και μάλιστα «διαφημίζονται» ως τέτοια. Ακολούθως παρουσιάζονται κάποιες σχετικές ανακοινώσεις μεσιτικών γραφείων:
Κάποια από τ’ αρχοντικά που δεν κατέφαγε η φωτιά (ο Μπουρνόβας ήταν έκτος της περίκαυστης ζώνης) και δεν έριξε ο κασμάς ή η μπουλντόζα, για να σηκωθούν στη θέση τους οι πολυκατοικίες της νεώτερης Τουρκίας σώζονται ακόμη. Σε πείσμα της διαθέσεως κάποιων, που θα ήθελαν να εξαφανίσουν ό,τι ρωμέικο από την Ανατολή, και των φαινομένων της φύσεως στέκονται ακόμη όρθια, άθικτα. Για να θυμίζουν το κάλος και το κλέος της Σμυρναίας Ρωμιοσύνης.
Όσο για το συμβάν του σεισμού κατά τη συγκεκριμένη ημέρα, αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως τυχαίο γεγονός. Ο παράγων «τύχη» συνιστά στοιχείο αποδεκτό από την Ιστορία.
Ωστόσο, στην αρχαία ελληνική φιλοσοφική αντίληψη η παρατεταμένη ὕβρις, δηλαδή η συνεχής αλαζονική, προσβλητική, βίαια συμπεριφορά προς τους άλλους και τον άγραφο νόμο (την ηθική), είχε ως αποτέλεσμα την έλευση της ἄτεως, δηλαδή της, δια της επεμβάσεων των θεών, απώλειας του νου, της «τυφλώσεως» του υβριστού, της α-νοησίας του, την οποία ακολουθούσε η νέμεσις, η αντίδραση, η οργή των Θεών, που κατέληγε στην τίσιν δηλαδή την τιμωρία, τον όλεθρο του υβριστού.
Σεισμός λοιπόν, που έπληξε τη Σμύρνη την 30ή Οκτωβρίου 2020, κατά την επαύριο της επετείου.
Τύχη ή Τίσις άραγε;
Η Τρόικα κλείνει τον ραδιοφωνικό σταθμό της Εκκλησίας